Hoewel het nu echt wel herfst is, met regelmatig een buitje en een vrij koele temperatuur, is het in de tuin toch elke keer weer een feestje! Door de natuurlijke rust, de frisse lucht en de fluitende vogels in de bomen rondom voel ik me er altijd meteen blij. Bovendien zijn er steeds weer nieuwe verrassingen…!
Winterklaar maken
Ik ben vorige week begonnen de boomspiegels en groentebedden met de hand en een klein hakje ‘onkruidvrij’ te maken, waarschijnlijk de laatste keer voor de winter. Dit is een heerlijk ontspannen karweitje en je ziet alle planten in de tuin weer eens van heel dichtbij. Het uitgehaalde onkruid en afgedragen planten zoals courgettes en pompoen leg ik op kleine hoopjes op de bedden. Hierin kunnen kleinere diertjes een schuilplaats vinden voor de winter, zoals lieveheersbeestjes, regenwormen, padden maar ook schimmels e.d. De regenwormen helpen bij de transformatie gedurende de winter naar verteerd organisch materiaal voor de bodem.
Door een seizoen te werken met vaste paden tussen de bedden, is de grond van de bedden nu heel mooi los geworden en heb ik geen schoffel meer nodig gehad! Ik doe inmiddels vrijwel alle werk met een handhakje en met verschillende (spit)vorken.
‘Leave the leaves’
Op plekken in de tuin waar geen noodzaak is tot opruimen of maaien, doen we dat niet. Zo blijven er stukken met opgeschoten planten waaronder brandnetels staan als overlevingsplaats voor de insecten, vlinders en kleinere dieren. Ook de afgevallen bladeren blijven in de tuin, die leggen we zoveel mogelijk op de boomspiegels of op de looppaden. Om toch een verzorgde indruk te geven maaien we wel de graspaden nog één keer. -> Lees hier in Erik’s moestuinblog waarom je afgevallen bladeren moet laten liggen: ‘Leave the leaves’.
Groentebloemen
Deze zomer lieten we een aantal groenteplanten volledig (uit)bloeien in de tuin, om zo de plant beter te leren kennen in al zijn stadia. Dat gaf verrassende inzichten. Wat blijkt: groenteplanten zijn net gewone planten! Een aantal groentesoorten blijkt veel langer te overleven dan een kort telersseizoen en heeft zijn eigen verrassende overlevingsstrategieën. Je kunt er vaak meerdere keren van oogsten, zoals bij (bind)sla, witlof, prei, snijbiet en (boeren-/palm-)kool.
Er kwamen mooie bloemen aan de groenten, sierlijk in de tuin en met een belangrijke aantrekkende werking op prachtige voor mij onbekende soorten wilde bijen, hommels en zweefvliegen! Denk aan de geel bloeiende koolsoorten, de wit-roze bloeiende radijs en de blauw bloeiende witlof en chichorei. Al deze groentebloemetjes zijn eetbaar en bruikbaar om soepen, salades of spreads prachtig en origineel te versieren. Sommige bloeiende groenten waren ook erg mooi in bloemboeketten, zoals de geel bloeiende schermen van pastinaak en venkel. De knolvenkel bloeit nu nog in oktober.
De witlof bloeit al zeker vijf maanden met mooie blauwe bloempjes die nu in oktober nog steeds bezocht worden door insecten en als mooie versiering in de sla kunnen. De bloemtoppen van de witlof die in het zaad waren geschoten heb ik afgeknipt en op de paden tussen de groentebedden gelegd. Deze zijn echter alweer uitgelopen in honderden witlofplantjes. Enkele daarvan heb ik gisteren op kleine rijtjes uitgeplant.
B(l)oeiende experimentjes
Grond wil altijd groen zijn – en dus niet bruin/braak!
Je kunt dus het beste een groenbemester zaaien op een schoongemaakt stukje grond. Dat helpt de bodemstructuur verbeteren en voorkomt dat de grond dicht slaat in het natte seizoen. Daarom zaaide ik uitgebloeide groenbemesters zoals phaecelia en rode incarnaatklaver direct weer op schoongemaakte groentebedden. Nadat dit zaad op was, heb ik als experimentje het zaad van uitgebloeide sla breedwerpig uitgestrooid over een schoongemaakt groentebed, als soort van groenbemesting. Wie weet geeft het nog babyleaf, maar die kans is vrij klein, gezien de toenemende kans in het seizoen op een nachtvorst. Hetzelfde deed ik met Pastinaak, Goudsbloem, Afrikaantjes en Grote Klit. Alle zaaisel staat er al mooi op en ik ben benieuwd of de plantjes de winter gaan doorstaan.
Normaal zaai je in het voorjaar, maar mijn redenatie is dat wanneer de plant het zaad gevormd heeft en los laat, dat dus de natuur is. Nu zijn groenten gecultiveerde planten en geen wilde survivor planten, dus er is best een grote kans dat Koning Vorst hier een streep door mijn gedachtespinsels zal trekken. Maar bij een zachte winter maken we misschien kans :). Mogelijk overleven de plantjes van pastinaak, witlof en grote klitplantjes een zachte winter omdat deze diepe penwortels maken. Ik ben in elk geval benieuwd hoe dit experiment zich verder zal ontwikkelen.
Uitlopen aan de voet
De Kardoen was uitgebloeid en leek inmiddels geheel vergaan. Ik had besloten zijn dorre bloemstengels met zaadbollen eraan te laten staan als overlevingsplek in de winter voor insecten en vogels. Tot mijn verrassing zag ik vandaag dat aan zijn voet prachtige nieuwe zachtgrijze uitlopers zijn gevormd. Daarnaast zijn ook al kardoenzaadjes nabij de plant uitgekomen.
De snijselderij die na de bloei van de zomer weer ging uitlopen, heb ik gisteren verplant. Wat bleek: de oude bloemstengels zijn dood gegaan, maar er hebben nieuwe afsplitsbare groene scheuten aan zijn voet gevormd. Zo kon ik van één plant drie nieuwe planten maken.
Schatgraven
Ook onder de grond zitten hele leuke verrassingen! Een aardpeerplant die al wat aan zijn einde leek, heb ik uit de grond gehaald. En wauw… wat een flink aantal witte gave aardperen kwam hier voor de dag! Hiervan heb ik de meeste knollen geoogst, de plant 30 cm boven de grond afgeknipt en met enkele knolletjes eraan weer terug geplant voor het volgend jaar. Ook ben ik bij de zoete aardappel gaan graven. Dat leverde een minder talrijke vondst. Nadat ik één prachtig paars exemplaar vond, begon het te regenen en heb ik mijn biezen gepakt.
Aardperen
Aardperen bevatten veel inuline en zijn heilzaam voor mensen met diabetes. Ze hebben een lekkere beetje rokerige smaak. Je kan ze rauw of gestoofd eten. Het eten van aardperen kan wat winderigheid veroorzaken, je darmen hebben soms tijd nodig om aan deze gezonde groenten te wennen, eet er dus niet teveel van ineens. Ik heb ze gestoomd en daarna samen met wortels, zoete aardappel, prei, snijbiet en groene pepers verwerkt in pittige groentewraps met kaas erover uit de oven, heerlijk!
Mooie beloftes
Om te zorgen dat er ook aankomend jaar veel leuke verrassingen verschijnen, heb ik veel nieuwe bloembollen en knoflooktenen geplant. Inmiddels zijn enkele bloembolletjes alvast uitgelopen, om me te herinneren aan die mooie beloftes voor het komende voorjaar.