Bijen, hommels en zweefvliegen zijn de belangrijkste bestuivers van gewassen, waardoor er vruchten en zaden ontstaan. De wilde bijen in het bijzonder zijn hiervoor heel belangrijk. Van de 360 soorten wilde bijen in Nederland, heeft helaas maar liefst de helft de status ‘Bedreigd’! Dit hangt direct samen met de beroerde situatie van wilde planten in ons land. Maar liefst een derde van de Nederlandse inheemse flora staat op de Rode lijst van bedreigde soorten. Als de bijen verdwijnen, verdwijnen planten en daarmee (ook onze) voedselbronnen.
‘Status ‘Bedreigd’ geldt voor de helft van de wilde bijensoorten in Nederland’
Een derde van alle Nederlandse wilde plantensoorten heeft de status bedreigd
Inheemse planten betrouwbaar voor bijen
Wilde bijensoorten moeten kunnen vertrouwen op voldoende en geschikt voedsel. Goedbedoelde initiatieven om wilde bloemen te zaaien slaan de plank mis, als het zadenmengsel niet geschikt is voor wilde bijen. Ook voor struiken speelt er zoiets. Een meidoorn bijvoorbeeld, moet van inheemse herkomst zijn, zodat onze insecten hiervan kunnen profiteren wanneer ze op het juiste moment bloeien. Sleedoorns uit Oost-Europa bloeien bijvoorbeeld te vroeg. Met nieuwe plantensoorten kunnen gespecialiseerde wilde bijen weinig, ze vliegen er niet op. Ze zijn er gewoonweg niet -generatie na generatie- mee opgegroeid. Fysiek zijn specifieke bijensoorten vaak aangepast aan bepaalde inheemse bloemen voor de bestuiving. Denk maar aan wilde bijensoorten die zijn vernoemd naar de bloemen waarop ze vliegen: andoornbij, klokjesbij. De specifieke planten kunnen niet zonder de specifieke bijensoort voor de bestuiving en de bij kan niet zonder het voedsel van deze plant. Planten- en bijensoorten leven dankzij elkaar. Valt één van beide weg, dan heeft de ander een acuut probleem.
Veranderend klimaat
Nederland is inmiddels gemiddeld 2 oC warmer dan 50 jaar geleden. Hierdoor bloeien planten inmiddels ruim een maand eerder en de vraag is of de bijen dat kunnen bijbenen met hun gebroed. Ook is het vaker extreem droog en warm weer, of juist extreem nat en harde wind. Omstandigheden waar veel plantensoorten en wellicht ook de bijen het moeilijk mee hebben. Verder rukken invasieve soorten op, zoals de aziatische hoornaar, een roofinsect.
Verantwoordelijkheid imkers
Het voedselaanbod voor wilde bijen in Nederland is beperkt, door de huidige intensieve wijze van landbouw en de daar aanwezige monocultuur en de verstening in stedelijk en industrieel gebied. Mede hierdoor lijkt de honingbij soms concurrentie voor de wilde bijen te gaan vormen. Imkers met honingbijen hebben de verantwoordelijkheid om hun bijenkasten in gebieden zetten waar ruim voldoende te eten is, zodat hun bijenvolken geen concurrentie vormen voor de wilde bijen. Zij moeten het aantal bijenkasten of de inrichting van de groene omgeving hierop afstemmen.
Tuinen zijn belangrijk
Op het agrarische platteland is helaas nog maar weinig variatie te vinden aan wilde planten. Hier vindt je doorgaans monoculturen van gewassen en ‘graswoestijnen’ voor melkvee. Tuinen en steden zijn in Nederland daarom steeds belangrijker geworden voor de bijen. Alle tuinen samen kunnen een groot verschil maken. Hulp aan wilde bijen door particulieren begint met veel wilde planten in de tuin toe te laten en geen gif te gebruiken. Op en in een stukje ongemaaid gras met kruiden leven veel bijen en andere diertjes. Laat daarom wat rustige ongemaaide stroken en rommelhoekjes in je tuin en maak een stapel van dood hout, takken, of stenen voor wilde bijen. Laat uitgebloeide bloemen en bladafval in de winter liggen tot maart. Verreweg de meeste wilde bijensoorten nestelen in de grond. Een stukje braak liggende zandgrond of een zandheuvel in de tuin is fijn voor bijen.
Eet en koop planten zonder gif
We zijn met zijn allen in dit landje behoorlijk gif verslaafd, ook al beseffen we dit nog veel te weinig, of we handelen er niet naar. Aardappelen, prei, aardbeien en appels worden van onze groenten en fruit het meest met bestrijdingsmiddelen bespoten. De bekende Elstar appel wordt maar liefst gemiddeld 20-25 keer per seizoen bespoten met pesticiden, o.a. tegen schurft (bron: voormalig hoogleraar WUR). Wanneer je biologisch geteeld eten koopt, weet je dat hiervoor geen pesticiden zijn gebruikt. Door biologisch geteelde producten te kopen, eet je zelf gezond en help je de bijen en andere dieren. Bovendien draagt dit bij aan een schonere leefomgeving. Denk maar aan alle pesticiden en pfas die nu aanwezig zijn in het grond- en oppervlaktewater. Die zijn er niet zomaar uit en maken mens en dier ziek.
Biologisch geteelde planten
Planten uit het gemiddelde tuincentrum worden vaak met verschillende bestrijdingsmiddelen bespoten. Tegen luizen, larven, schimmels, bacterien en onkruid of kevers. Pesticiden zijn schadelijk voor wilde bijen, dat moge van zich spreken. Ook de traditionele bloembollen zijn flink met gif behandeld. Om het maar niet te hebben over lelietelers. Zoek dus naar biologisch geteelde planten en bollen, vraag ernaar bij kwekers of kweek planten zelf. Heel leuk en dankbaar om te doen!
Kies en koop bewust
Wij kunnen zelf als consument steeds milieuvriendelijke keuzes maken, net zoals boeren en de overheid dat kunnen doen. Als boeren met meer oog voor natuurbehoud en met minder bestrijdingsmiddelen willen gaan werken, zal dit zich uiten in een schoner agrarisch landschap met meer natuur en meer wilde bijen. Dan moeten wij als consument en ook de supermarkten hen wel de eerlijke prijs willen betalen vanwege meer werk. Met voortzetting van ons huidige koopgedrag, betalen we de prijs achteraf. En dat is misschien te laat voor de wilde bijen. Welke planten zullen daarna nog groeien en bloeien en wat zullen we dan gaan eten?
Met voortzetting van ons huidige koopgedrag, betalen we de prijs achteraf. En dat is misschien te laat voor de wilde bijen. Welke planten zullen daarna nog groeien en bloeien en wat zullen we dan gaan eten?
Referenties:
Artikelen:
- ‘Goed voor de bijen’, artikel in Volkskrant, auteur Jean-Pierre Geelen, 11 mei 2024, https://www.volkskrant.nl
- ‘Beewashing: trap er niet in’, artikel down to earthmagazine, auteur Anne Havelaar, 9 juni 2022
Boeken:
- ‘Planten van hier’ Praktijkboek voor een duurzame leefomgeving met inheemse flora; auteur: Henny Ketelaar
- ‘Bomen en struiken van hier’ we verrijken ons landschap (2014); auteur: Henny Ketelaar, m.m.v. Lex Roeleveld en Louis Dolmans
- ‘Niet zonder elkaar’, bloemen en insecten. Schrijver: Schoonhoven, Louis, Biesmeijer, Koos, Oostermeijer, Gerard, Roos, Rolf, ISBN: 9789082433609
Websites: